Cerdd: Coedwig yn Dadfeilio - Dewi Alter
(Myfyrdod yn seiliedig ar helynt coedwig Białowieża - http://www.bbc.co.uk/news/av/world-europe-41031299/will-primeval-biaowiea-forest-survive-poland-s-fight-with-the-eu)
Haint sydd arnom,
sy’n nadreiddio fel gwinwydden.
Y mae’n bod ers amser maith,
yn bod o’n blaenau; a welwn ei ddiwedd?
Er holl gyfrinachau’r Dwyrain
amlwg yw ein cyflwr ac
amlycach yw ein ffawd.
Fe’n diarhebir cyn hir,
a’n gwneud yn gyff gwawd.
Dynoda’r haint ein
diwedd; megis chwyn.
O fardd, fe freuddwydiaf.
٭
Ni welais ein gwanwyn,
ac ers hynny
fe fûm yn gwywo.
Lle bu gosgordd o foncyffion anghysbell
yn amddiffynfa rhag amryw fygythiad;
fe’n diorseddwyd a’n gwneud yn feddlechau.
Daeth y pla i ganol ein haf
a’n llygru’n llwyr a melltithio pob
had cyn ei lunio.
Nawr, o fardd, wynebwn ein gaeaf.
Haint ein rhieni,
haint oedd ein etifeddiaeth,
haint ein hieuenctid.
Pwy a gaiff lendid o aflendid?
O fardd! Clyw fy nghri!
Ni allwn wrthod hyn,
yr oeddem yn hardd-deg yng ngardd
Eden
ein camgymeriadau a’n hymffrost
a’n chwythodd ni ar gyfeiliorn.
٭
Unwaith credasem mewn iachâd,
ein hynafiaid – nid ni.
Tyfasom a gadawsom hen goelion
y cynfyd.
Gwn am yr haint sy’n pydru ynof.
Gwir neu gau, roedd
ganddynt obaith,
buont yn ffyddlon i’w ffolineb.
Nid oes imi gysur o fardd.
Er gwaethaf ein digadwynwch;
onid ydym o hyd yn gaeth?
Ni lwyddasem i dyfu, megis prysglwyn.
Cwestiynau a holwn ninnau –
fi a ’nghyfoedion – a ydym yn bren?
Pryderaf. Onid ydym wedi holi
ac anwybyddu, heb
geisio atebion, er mwyn anghofio
am ein salwch?
٭
Roedd gennyf freuddwyd
ers talwm am
goedwig ddi-haint;
coedwig iach.
Tynnwyd fy mreuddwyd o’m llaw
cyn iddi flaguro.
Fe’n llifiwyd gan ein gelynion a’n
defnyddio fel mur rhyngddynt
a’u gelynion hwythau.
Barn a broffwydwyd.
Daeth rhai i’n ceisio am encil.
Fe’u lladdwyd hwy, heb un tyst,
dan gysgod mynwent ein dail.
Erys fy mreuddwyd. Hiraethaf
am feddyg.
Fy nghyffesiad fod pethau o chwith.
Crinaf.
Ni chroesawaf fy niwedd.
Edwinwn heb un cof
gan ein cyfeillion, am ein
cyfeillgarwch: chwedloniaeth.
Fe’n diwreiddir ac yna fe’n gwedir.
A ddaw rhyddhad ar ôl
ymwacáu o hyn?
Gwn na chaf sicrwydd.
٭
Gwir yw’r haint; ond
mae’r breuddwyd yn frau.
Fe’n llyncir gan amser a
chysgod fydd fy nyddiau ar y ddaear.
Marweiddia fy moncyffion.
Pa le mae’r dŵr i’n hadfywio?
Mae amser i bopeth, ond un peth yn unig
a wnawn yn awr.
Ni newidia’r freuddwyd fy ffawd.
Cofia fi, o fardd! Bydd drugarog!
Ni chysgodaf oddi wrthyt.
Cofia fi yn dy gân cyn
imi droi’n llwch y llawr.
Gyfaill, trugarhaf wrthyt,
ni roddaf yr hyn sydd angen;
ni allaf
Ond, fe ganaf iti rhag i’th fodolaeth
fynd yn ddi-dystiolaeth.