Mae hon yn nofel sydd yn anodd i’w gosod mewn bocs bach taclus, a da hynny. Ydi hi’n nofel ffantasi? Mae rhai nodweddion yn awgrymu hynny, arallfyd, enwau anghyfarwydd, map ar y tudalennau blaen. Nofel antur? Nofel daith? Ond oes ots? Gwell efallai fyddai dweud ei bod yn nofel dda.

Mae llawer ohonom efallai’n ymwybodol o wahanol bobl LHDT yn hanes Cymru. Cranogwen, Ladies of Llangollen a Henry Paget 5ed Ardalydd Môn. Ond mae Forbidden Lives yn adrodd straeon nifer mawr o bobl sydd wedi cael effaith ar y ffordd mae pobl yn gweld pobl LHDT yng Nghymru a thu hwnt.

Er i leisiau Plethyn fy swyno ar siwrneai car hir yn blentyn, ac er bod y Super Furries ar y compilation CD cyntaf wnaeth fy nhad i mi’n saith oed, yr unig ddwy gân yn y llyfr hwn a oedd yn gyfarwydd i mi yn ystod fy mhlentyndod oedd ‘Yma o Hyd’ gan Dafydd Iwan ac Ar Log a ‘Gwesty Cymru’ gan Geraint Jarman. Wrth i mi dyfu’n hŷn mi ddes i ar draws rhai o’r caneuon eraill. Dwi’n meddwl mai ar siwrne Uber yn ystod noson allan hefo ffrindiau yn Llundain y clywais i ‘Cymru, Lloegr a Llanrwst’ gan Y Cyrff am y tro cyntaf. Darganfyddais ‘Talu Bils’ gan Rodney Evans ar y wê fel pawb arall, a phwy sydd heb glywed caneuon bachog Y Bandana? Fedra i gadarnhau felly ro’n i’n adnabod hanner y caneuon cyn darllen y gyfrol.

Peth digon prin yn y sîn Gymraeg yw dod ar draws band o ferched yn unig, felly diolch byth fod Adwaith wedi camu i’r bwlch amlwg hwnnw, a gwneud hynny’n dda! Cân syml ddigon yw ‘Haul’, eu sengl ddiweddaraf o dan adain Decidedly Records, y label newydd sbon a chyffrous iawn o Gaerfyrddin sydd hefyd wedi rhyddhau senglau cryf gan ARGRPH a Hotel del Salto yn ddiweddar. Mae’n gân serch sy’n dod â mymryn o’r haf atom ni yng nghanol mis Chwefror, ac mae hynny yn ei hun i’w ganmol!